نامەیەکی سەر ئاواڵە بۆ پارتە سیاسییەکانی باشووری کوردستان

29/06/2023

نامەیەکی سەر ئاواڵە بۆ پارتە سیاسییەکانی باشووری کوردستان

   رووداوەکانی ماوەی رابردووی ناو پەرلەمانی عێراق و پەڕاوێزەکانی، هێنامیە سەر ئەو باوەڕەی وەک کوردستانییەک ئەم نامەیەتان پێشکەش بکەم.
بێگومان لە بیرتانە کە لە کۆتاییەکانی ساڵی ۲۰۱۲ەوە، ئۆپوزیسیۆنی پێشوو و حاکمانی ئێستای عێراق، هەر کە جێ پێی خۆیان لە دەوڵەتی عێراقدا قایم و جێگیر  دیت؛ چلۆن جارێکی دیکە گەڕانەوە سەر ئەو بنیاتە عەقڵییانەی دەوڵەتی عێراقیان لەسەر دامەزرا بوو.بنیاتی حاشا و سڕینەوە.ئەوان دەریانخست کە ئەوەی لەسەرەتاوە پیشانیان دەدا و لە دەستووری عێڕاقدا بۆ کوردستان قبووڵیان کردبوو، بە هۆی پارسەنگی هێز بە قازانجی کورد و زیانی ئەوان بوو.دەنا هەرگیز بە عەقڵ و بە کەلتووری سیاسیی، هەرێمی کوردستانیان قبووڵ نەکردوە.
    پێکهێنانی فەرماندەیی دیجلە، هێرش بۆ ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان، بڕینی بودجەی هەرێمی کوردستان و دەرکردنی کوردە ئینفیسالییەکان لە پۆستە گرینگە حکوومییەکان لە بەغدا؛ ئەو هەنگاوانە بوون کە ئەو دەم دژی کورد و هەرێمی کوردستان هەڵیانگرتەوە. 
   سەرهەڵدانی داعش لە عێراق و فەرمانی نووری مالیکی بە ڕادەست کردنی چەک و چۆڵی پێنج فیرقەی عێراقی پێی؛ بادانەوەی پەلامارەکانی داعش لە پێشرەویی بەرەو بەغداوە بەرەو کوردستان، لە تەنیشت ئەو لەمپەڕانەی بەغدا لە پڕۆسەی شەڕی داعشدا دەیخستنە بەر پێی هاوکارییە نێودەوڵەتییەکان بۆ هەرێمی کوردستان؛ تەواوکەری رەفتارە سیاسییەکانی کاربەدەستانی بەغدا بوو لە دژی کوردستان. مۆڵدانی پەیتاپەیتای هێزەکانی حەشدی شەعبی لە دەور و پشتی کەرکووک بە بیانووی هێرش بۆ گرتنی «بەشیر» و پاشان کۆنتڕۆڵ کردنی دەروازەی کەرکووک، واتە «دووزخورماتوو» لە دووهەمین رۆژی هەڵمەتی پاک کردنەوەی داعش لە شنگاڵ؛ ئاڵقەیەکی دیکە لەو زنجیرە پلانە بوو کە بە دژی کوردستان و کورد دانرا بوون.
    بە داخەوە هیچکام لەو رووداوانە، بە رادەی خۆی هەموو لایەنەکانی باشووری کوردستانیان رانەچڵەکاند و بە سانایی بە تەنیشتیدا تێپەڕین. هەر لەو رۆژانەدا، نووسەری ئەم نامەیە، زیاتر لە ۲جار لە رێگای میدیا گرینگەکانەوە لە هەڕەشەکانی سەر کەرکووک و  مەترسیی داگیرکرانی دوا. ئەو بابەتەش نەبووە جێی سەرنجی هەمووان.
   لە پڕۆسەی شەڕی تێکشکاندنی داعشدا،دوا قۆناغ مووسڵ و حەویجە لە دەست داعش دا مابوونەوە.لە حاڵێکدا لە روانگەی لەشکرییەوە دروست ئەوە بوو کە لە پێشدا حەویجە لە داعش پاک بکرێتەوە، بەڵام کاربەدەستانی عێراقی بە فەرمانی ڕاوێژکارە ئێرانییەکانیان(بڵێن فەرماندەر و بڕیاردەرەکانیان)، لەبەر ئەوەی نیازیان پیس بوو و دژی کوردستان پلانیان بە دەستەوە بوو، حەویجەیان خستە پاش مووسڵ.
   پاش دەرپەڕاندنی داعش لە مووسڵ، نۆرە گەیشتە حەویجە. هەموو ئەو هێزەی لە شەڕی مووسڵ ببوەوە و ئەو هێزانەش مابوونەوە، بە بیانووی حەویجەوە، لە دەور و پشتی کەرکووک ئاڵان. بەڵام داعش بە بێ تەقە حەویجەی بەجێهێشت. هەموو ئاماژەکان لەو کاتەدا ئەوەیان پیشان دەدا کە پیلانی گەورە بە دژی کورد بە دەستەوەیە. بەڵام پارتە سیاسییەکان لە حاست ئەو هەڕەشە و پیلانانە ناکۆک بوون و بۆ بەرەنگاربوونەوەیان یەک هەڵوێست نەبوون.سەرەنجام کارەساتی داگیرکرانی کەرکووک و هەموو ئەو ناوچانەی بە خوێنی رۆڵەکانی ۴ پارچەی کوردستان لە داعش و هاوکات لە تەعریب رزگار کرابوون، لە ناو ململانێی حیزبییدا، قەوما.
   پلان و نیازی حکوومەتی عێراق بەوە رانەوەستا و لە ۲۰ی ئۆکتۆبەری ۲۰۱۷دا هەزاران حەشد و پاسدار و پۆلیسی فیدڕاڵی بە دەبابەی ئابرامز و باشترین جۆرەکانی هەمەر و باجەر ەوە بەرەو داگیرکردنی هەولێر کەوتنەڕێ. ئەوان وایان دانابوو نوێژی هەینی لە هەولێر بکەن و هەتا ڕۆژی دووشەممە کە دەوڵەتانی ڕۆژاوا لە پشووی حەوتوو تەواو دەبن، واقعێکی دیکەیان پیشان بدەن. بەڵام بە نەبەردێکی مێژوویی پێشمەرگە؛ ئەو پێشمەرگانەی بڕیاری یان کوردستان یان نەمانیان دابوو،پردێیان کردە کوشتارگەی لەشکرە هاوبەشەکەی تاران و بەغدا.
هێزە عێراقییەکان و هێزەکانی سپای پاسداران، ۶ رۆژ دواتر جارێکی دیکە بەختی خۆیان بۆ داگیرکردنی هەولێر لە سحێلا و مەحموودییە تاقی کردەوە. بەرەنگاریی قارەمانانەی پێشمەرگە لەوێش شکاندنی. بەو جۆرە  هەرێمی کوردستان لە گەورەترین هەڕەشە و مەترسیی تەمەنی خۆی دەرباز بوو.
ئەگەر بەرەنگارییەکانی ئەو ڕۆژانەی پێشمەرگە نەبایە و ئەو هێرشانە تێکنەشکابان، روون نەبوو ئێستا حیزبەکان لە کوێ دەبوون؛ بەڵام روونە کە هەولێر داگیر دەکرا، قەوارەیەک بە ناوی هەرێمی کوردستان نەدەما و ئێستا حەشدی شەعبی لە شیمال الحبیبە حوکمی دەگێڕا. دەوڵەتە ڕۆژاواییەکانیش لە سەرەوە باسی مافی مرۆڤیان دەکرد و لە بنەوە، سەودای نەفت و گازیان لە گەڵ نەغدا دەکرد.
   بیرخستنەوەی ئەو رووداوانە بۆ ئەوە بوو سەرنجتان بۆ یەک بە یەک ئاڵقەکانی زنجیرەی پلان و نیازی کاربەدەستانی عێراقی لە ۲۰۱۲ ەوە تا ئێستا رابکێشم. بۆ ئەوەی پێوەندییان لەگەڵ رووداوەکانی ناو پەرلەمانی عێڕاق، پیشان بدەم.
    بەغدا بەو شکستانەی لە مەیدانەکانی جەنگ تووشی بوو، دەستی لە دژایەتی هەرێمی کوردستان هەڵنەگرت.بەڵکوو بێپسانەوە حەولی داوە خەون و خەیاڵەکانی لەڕەهەندەکانی دیکەوە بە ئامرازی دیکە وەدیی بێنێ.دادگای دەستووری، پەرلەمان، بودجەی کوردستان،بودجەی هێزە چەکدارەکان، پرسی نەفت و گاز و پێشمەرگە، ئەو رەهەند و بابەتانەن کە عێراقییەکان پەیجووری پچووک کردنەوە و کۆتاییهێنان بە هەرێمی کوردستانن تێیاندا.
هاوکات لەگەڵ ئەوانەش هات هات و نەهات نەهاتی بودجە و هێرش و پەلاماردانی رۆڵەکانی کوردستان لە شار و شارۆچکە و گوندە داگیرکراوەکانی وەک دووز، خانەقی، پەلکانە، داقووق و کەرکووک، رۆژانە هەست و گیانی مرۆڤی کورد بریندار دەکات و بێ هیوایی تێدا پێکدێنی.
   ئاکامی کۆی ئەو هەنگاوانە، بۆ هەرێمی کوردستان زیان و دانانی کۆت و بەند لە سەر ملی بووە. بەڵام هەموو ئاماژەکان وای پیشان دەدەن کە بەوەی هەتا ئێستا کردوویانە ناوەستن و بەردەوام دەبن. ئەگەر بەغدا هەوسار نەکرێت، دڵنیا بن لە هەر دەرفەتێکدا پێی زیاتر ڕادەکێشێ و  کۆت و بەندی پتر دەخاتە سەر هەرێمی کوردستان. سەرەنجام وەها هەرێم بچووک و لاواز دەکەن یان واشنەبێت لە زەینی خۆیاندا وەهای دەبینن، کە تەماحی پەلاماری داگیرکردن یان ئەستاندنی زەوی و سەرچاوە سرووشتییەکانی نەفت و گازی دەیانگرێت.
بەڕێزان: 
  هەرێمی کوردستان لەبەر مەترسیی گەورەدایە. لەبەر پلان و هەڕەشەی هەنگاو بە هەنگاوی وەک: دەستکاریی یەکلایەنەی دەستوور، بودجە بڕین، دەسەڵات داماڵین،پێشمەرگە بە میلیشیا دانان، دەسکاریی و ئەندازیاریی کردنی هەڵبژاردن،رادەستکردنی پرسە گرینگەکان بۆ دادگای دەستووریی، لێکهەڵوەشانی پارێزگاکانی پێکهێنەری هەرێمی کوردستان،فەرمانی گرتن دەرکردن بۆ ئینفیسالیۆن، ئاگری ناکۆکیی هەڵگیرسان لە ماڵی کورد، حەولدان بۆ بووژاندنەوەی ڕێککەوتننامەی ئەلجەزایر و گەلەکۆمەی هەرێمی وەک پەیماننامەی سەعدئاباد و دوا جار پەلاماری داگیرکردن دایە.
هەموو ئەو پلان و نیاز و هەنگاوانەش کە نراون و دەنرێن لە تارانەوە ڕەنگڕێژ دەکرێن.تاران بە نیاز و بە پەلەیە هەتا هەڵبژاردنی سەرکۆماریی ئەمریکا کۆتایی بە هەرێمی کوردستان بێنن. تاران بۆ ئەو ستراتیژە پلان و هێزی نەرم و ڕەق و سیستەمێکی هەواڵگریی پان و بەرینی لە عێراق دابین کردووە. سنوورەکانی عێراق و هەرێمی کوردستانی بە قەرارگاکانی تایبەت بە عێڕاق و کوردستان گەمارۆ داوە.هاژەک و درۆنەکانیشی کردوونەتە پاڵپشتی وەدییهێنانی ستراتیژی و پلانەکانی.
 ئەوەی هەنگاو و دەرفەتی بۆ پلان و هەنگاوە یەک لە دوای یەکەکانی بەغدا ڕەخساندووە جیا لە فاکتەرە نێودەوڵەتیی و هەرێمییەکان، کەلێنی ناکۆکیی و ناتەباییەکانی نێوان لایەنە سیاسییەکانە لەسەر کێشەکانی ڕۆڵ و حوکمڕانیی و دەسەڵات لە هەرێمی کوردستان. ئەم حەقیقەتە خۆتان و خەڵک و چاودێرانی دەرەکییش دەیزانن.رەنگە ئەمڕۆ تاران و بەغدا ، هێندێکتان لە دژی ئەوانی دیکەتان پاڵپشتیی بکەن، بەڵام دواجار ئەو رۆژەی هەرێمی کوردستانیان خست، تۆفیر لە نێوانتان ناکەن و میچەکە بەسەر هەمووتاندا دەڕمێنن و دەست و لاقی پارچەکانی دیکەش دەکەن بە ژێرەوە.
   بۆیە  پێویستە بە وردیی ئەو مەترسیی و هەڕەشانە ببینن و بەخێرایی بەرەنگاری ببنەوە.بەڵام دەستپێکی بەرەنگار بوونەوە لە کۆتاییهێنان بە ناکۆکییەکانتانەوە دەست پێدەکات. هەموو ئەوانەی لە دەست چوون لە کەلێنی ناکۆکی و ناتەبایی ئێوەدا روویان داوە. ئەگەر بتانەوێ ئەم قەوارەیە بمێنێ و لەبەر پیلانەکانی تاران و بەغدا دا خۆ بگرێ و بە سەلامەت و کەرامەت دەرچێت، پێویستە هەرچی زووتر بە گیانی سەردەمی بەرەی کوردستانی و تەبایی ڕۆژانی ڕاپەڕین، ناکۆکییەکانتان وەلابنێن و پێکەوە بە یەک بڕیار و ئیرادەوە بەرەنگاری بەغدا ببنەوە.مادام ئاشتیتان دەوێ، خۆتان بۆ جەنگ حازر بکەن.
 کە ئێوە رووتان لە تەبایی کرد و ئیرادەی بەرەنگاربوونەوەی بەغداتان لە خۆتان پیشاندا، لە خوارەوە جەماوەری باشووری کوردستان جارێکی دیکە یەکگرتوو دەبنەوە و توانا و جووڵە و هەڵوێستی گەورەیان تێدا دەبووژێتەوە. لەو حاڵەتەدا هێزی جەماوەریی ملیۆنان کەسیی کوردستانیان، دڵی دوژمنان دەلەرزێنێ. هاوکات لە قووڵایی ستراتیژیکیی باشوورەوە، واتە پارچەکانی دیکەی کوردستان، پاڵپشتیی دەکرێن. پێویستە جارێکی دیکە باوەڕ و متمانە بە نەتەوەکەتان و توانای گەورەی کوردستانیان بێننەوە و مانی هەرێم و تێکشکاندنی هەڕەشەکان لە هەبوونی ئەو هێزەدا ببینن.کە  ئێوە تەبا بوون و خەڵکی کوردستانتان  هەبوو و ئیرادەی راوەستان و ملنەدان بە بەغدا و تارانتان لە خۆتان پیشان دا، جارێکی دیکەش دەوڵەتانی دۆست، بۆ پشتیوانیی لە هەرێمی کورستان دێنەوە سەر هێڵ.
  ئەوەندەی بۆ ئێران دەگەڕێتەوە، بە پێویستی دەزانم  پێ لەسەر ئەو راستییە دابگرمەوە کە ئێران دژبەری ژمارە یەکی مانەوەی هەرێمی کوردستانە. ئەوان داعشیان بەردایە کوردستان، ئەوان ڕێیان لە ئاکامەکانی بڕیاری ئازادانەی دانیشتوانی باشووری کوردستان لە ڕێفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستاندا گرت.ئەوان خۆیان بە پانەوە ڕادەگەیەنن پاڵەوانی تێکدانی خەونی سەربەخۆیی باشووری کوردستانن.ئەوان فەرماندەیی داگیرکردنی کەرکووکیان کرد.ئەوان فەرماندەیی شەڕەکانی پردێ و سحێلا و مەحموودییەیان بۆ داگیرکردنی هەولێر دەکرد. ئێستاش هەموو ئەوەی لە بەغداوە دژی کوردستان دەکرێت، لە تارانەوە پلانی بۆ دادەڕێژرێ. ستراتیژیی ئێران لەناوبردنی هەرێمی کوردستانە. بەڵام ئەو جۆرەی هێندێک پێیانوایە، ئێران بەوجۆرە بەهێز نییە.ئێستا زۆرترین رەگەزەکانی هێز لە ناوەوە و دەرەوە بە دژی سووڕاون.هەر بۆیەش بە پەلەپڕووزێ و داشکاندن ڕووی لە کۆتاییهێنان بە کێشە هەرێمییەکانی کردووە و بە تەمای مەرحەمەتی شەیتانی گەورەیە.لە سنوورەکانی رۆژهەڵاتییەوە لە بەرانبەر هەڕەشەکانی ئەفغانستان دا، متەقی لێوە نایە و کابووسی دووبارە بوونەوەی مەحموودی ئەفغان و گرتنی ئێران، ئۆقرەی لێبڕیون. خۆی تێکەڵ بە شەڕێک کردووە(ڕووسیا-ئۆکرانیا)دەبێ باجی بدا و تێیدا بێ عارەق دەرناچێت. لە هەموو ئەو فاکتەرانە گرینگتر، پۆلووی راپەڕینی ژینایە کە بە شنە بایەک دەگەشێتەوە و بڵێسە دەستێنێتەوە.بۆیە ئێوە فاکتەری بەهێزتان لە بەردەست دایە. یەک جووڵەی سیاسی و میدیایی ئێوە بۆ گەشاندنەوەی پۆلووی راپەڕینی ژینا، عەرشی تاران دەلەرزێنێ. یەک سەردانی ئێوە لە داعش و حەشد و پاسدار بەزێنەکانی پردێ، تاران لە حاستتاندا دەخاتە سەرچۆک. یەک بانگەوازی ئێوە لە رۆژی خۆیدا هەزاران لاوی ئازای رۆژهەڵاتی کوردستان و بگرە نەتەوەکانی دیکەی ئەو جوغرافیایە دێنێتە ریزەکانی پێشمەرگە و سەنگەرەکانی هەرە پێشەوەی پاراستنی هەرێمی کوردستان.شەڕی داعش و پردێ و سحێلا و مەحموودییە، نموونەکانی ئەو بەرەنگارییانەن کە رۆڵەکانی پارچەکانی دیکەی کوردستان دەوری گرینگیان تێدا گێڕا.
بە ئاواتی گەڕانەوەی تەبایی و یەکڕیزیی بۆ باشووری کوردستان و خەمڵینی ئیرادەی گشتیی بۆ بەرەنگار بوونەوە و تێکشکاندنی پیلانگێڕیی دوژمنان و پاراستنی هەرێمی کوردستان.
جەژنی قوربان لە ئێوە و لە هەموو کوردستانیان پیرۆز بێت.

حسەین یەزدانپەنا
پێشمەرگەی ڕێگای سەربەخۆیی کوردستان

٧ی پووشپەڕی ٢٧٢٣ک
٢٨ی جوونی٢٠٢٣ز