نەورۆزی کوردانی ئۆرمییە و ڕێتۆریکی شەعبانیزمی پان تورانیزم

27/03/2025

سەدیق دەروێشی

🔶  نەورۆژ ، نی ڕۆژ ، ڕۆژانی یان  نەورۆز ، ڕۆژێکی نوێ لە ساڵە و،  بەمانای دەستپێکێکی  نوێ و وەرزێکی نوێ هاتووە . نەوڕۆژ لە سەرەتای دەست پێکردنی  ژیاری و شارستانییەتی کورد و لە نێو شارستانییەتی کورد دا پێی هەڵگرتووە و پەلی و پۆی هاویشتووە و چەکەرەی کردووە و مانا و واتای نوێ و سەردەمیانەی بە خۆیەوە گرتووە. بنج و بناوانی نەورۆژ لە نێو پەیکەری کۆمەڵگای کوردی رەگاژۆ بووە و بێجمی گرتووە و لە ئەلەمێنتەکانی کولتووری کوردە و تایبەتمەندییە کولتوورییەکانی کورد پێوە دیار و بەرچاوە.

🔷نەورۆژ و جێژنی نەورۆزانە ، لە گەڵ سەرهەڵدانی وەرزیڕی و لە چاخی چاندن و کشتوکاڵ دا لە نێو کۆمەڵگای وەرزێری کوردیدا سەری هەڵداوە . کۆمەڵە و هۆزە کوردە وەرزێرەکان دوای تەواو بوونی زستان و سەرما و سۆڵە و هاتنی وەرزی گەرما و  گۆڕانکاری کەشوهەوا و دەرکەوتنی خۆر ، ڕۆژێکیان بۆ شایی و  ئاهەنگێڕان دیاری کردووە و ناویان ناوە نەورۆز یان نەوڕۆژ. بەو بۆنەوە ، خەڵک بە شێوەی بەکۆمەڵ ئاگریان کردۆتەوە و سەما و هەڵپەڕکێیان کردووە و خواردن و خواردنەوەیان پێشکەش بە یەکتر کردووە. ئەمەش ، دەرخەری ئەو ڕاستینە حاشا هەڵنەگرەیە کە نەوڕۆژ لە سەرەتای وەڕێزی وشارستانییەت لە نێو کورد و لە خاکی پیرۆزی کوردستاندا سەریهەڵداوە. لە ڕڵستیدا،  مێژووی نەورۆز دەگەڕێتەوە بۆ ١٣ تا ١٤ هەزار ساڵی پێشین. 

🔶  بنیاتنانی ئیمپراتۆریی ماد و یەکخستنی هۆزە کوردەکان لە ژێر یەک قەوارە و سیستەم و ستراکچێری سیاسی و ئیداری دا ، بۆ یەکەم جار یەکگرتوویی و یەکێتییەکی دیرۆکی لە نێو کورد دا هێنایە ئاراوە. ئەو یەکگرتووییە، هێز و گڕ و تینێک و ئۆقرەیی و ئاسوودەییەکی  زۆری خستە ناو دڵ و ناخی تاک و کۆی کوردەکان و دەور و باندۆرێکی  پۆرەتیڤی لەسەر  سایکۆلۆژیی کورد هەبوو . ئەو ڕۆژە ، بووە ڕۆژێکی نوێ و وەرزێکی نوێ لە ژیانی کورد. نەورۆز و ئەهەنگێڕانی نەوڕۆژانە ، جگە لەو واتایە ناتورالەکەی ، ڕەنگ و ڕوویەکی سیاسیشی پێ بەخشرا و بوو بە ڕۆژی یەکگرتن و یەکێتی و وەکهەڤی و هاودەنگی.

🔷 یەکێک لە هۆکارەکانی یەکخستنی هۆزە کوردەکان، لە بار کردنی بواری ئەولەهیی نالەباری هۆزە کوردییەکان و پێشگیری لە داگیرکاری و بە تایبەتی داگیرکەرییە بێ وچانەکانی ئاشوورەکان بوو. ئاشوورەکان چەندین سەدە بوو کە ژیانیان لە هۆزە کوردەکان تاڵ کردبوو و وڵاتیان لێ داگیر دەکرد و سەروەت و سامانیان بە تاڵان دەبرد و کاوڵکاری و مەینەتییەکی زۆری بە دوای خۆی بە جێ دەهێشت.
بۆ ئەوەی ماد/کوردەکان خۆیان لە گەف و کاوڵکاری و مەینەتییەکانی ئاشورەکان بپارێزن ، چارەیان لەوەدا دی کە هێرش بکەنە سەر ئاشور و کۆتایی بە هەڕەشە و داگیرکەرییەکانیان بێنن.

 🔶هووەخشەترە ، سێهەمین پاشای ماد/کورد ( ٦٢٥-٥٨٥ پێش زایین) ، دوای بە چۆکداهێنانی سکاکان ، ڕوویکردە ئاشورەکان. لە ساڵی ٦١٢ پێش زایین بە هێزێکی تکووز و مودێرنکراو و ڕێکخراوی سەردەم  هێرشێکی کوتوپڕ و بێ وچانی کردە سەر ئاشور و، دواجار نەینەوای پێتەختی ئاشور کەوتە دەست هێزە لێبڕاو و بەباوەڕەکەی  هوەخشەترە و لە سەر قەڵای نەینەوا ئاگری سەرکەوتن بە سەر تاریکیدا کرایەوە.ئەو سەرکەوتنە، وەدێهێنەری ئازدی و ئارامی و ئەولەهی بۆ ماد/کوردەکان و دەستپێکی ژیانێکی نوێ و بە دوور لە داگیرکەری و ماڵوێرانی بوو . بە دوای ئەو سەرکەوتنە ، لە نەورۆزەکاندا ئاگری کردنەوە پێناسەیەکی دیکەشی وەرگرت، ئەویش سەرکەوتن بە سەر داگیرکاری و تاریکی و ڕۆژەڕەشی و مەینەتی و نوێ بوونەوە و بووژانەوە و دەسپێکی نوێ بوو لە ژیاندا.

🔷مانیفێستی نەوڕۆژ :
١- نوێ بوونەوە و بووژانەوەی سروشت و هاتنی وەرزی گەرما و کۆتایی هاتن بە سەرما و سۆڵە و تاریکیدا. (ڕەهەندی سرووشتیی نەورۆز)

٢- یەکگرتوویی و یەکێتی و وەکهەڤی یەکدەنگی و یەکڕێزی، کە چەند واتایەک دەگەیەنێ ( ڕەهەندی سیاسی نەوڕۆژ) : 
ئا: یەکێتی و یەکگرتوویی، وەدیهێنەری سەرکەوتن و زاڵ بوونە بە سەر ئالنگارییەکان  و کۆسپ و تەگەرەکان و هەڕەشە و مەترسییەکانی سەرڕێی ژیان و لە ناوچوون.

ب: یەکگرتوویی یەکەم هەنگاوی گرینگە بەرەو سەرکەتن و وەێهاتنی ئاوات و ئامانجەکان و گەیشتن بە ڕاستینەی شوناس و بوون و هەبوون و ڕزگاری لە ونبوون لە نێو لاپەڕەکانی مێژوو دا.

ج: کۆتایی هێنەری سڕینەوە و ئاسیمیلاسیۆنی فرە ڕەهەندیی کۆلۆنیالیزمە چڵیسەکانی قەومە کۆچەرەکانی دەسەڵاتدارە و ، خۆڵقێنەری ئیرادەی بەرخودان و کۆڵنەدان و  ڕاوەستان و چەپەرگرتنە لە هەمبەر داگیرکەری و کۆلۆنیالیزم.

د: پێشاندەری داهاتوویەکی گەش و خوڵقێنەری هێز و وزە و شیانە و، ئیرادەی پۆڵایینی بەردەوام بوونە لە خەبات و تێکۆشان.

٣- سەربەستی و سەربەخۆیی و ڕاماڵینی داگیرکەران و سڕینەوی گەف و هەڕەشەکانی سەر زێد و خاک و ژیانە و ، گەڕاندنەوەی ئاسوودەی و ئارامی و ئەولەهییه بۆ ژیان و ژینگەی کۆمەڵگا. 

٤- پێداگرییە لە سەر پاراستنی شوناسی نەتەوەیی و زێد و  خاک و نیشتمان و ناسنامەی کولتووری و بەها و نۆرمە کۆمەڵایەتییەکانی کۆمەڵگای کوردەواری.

٥- سەرهەڵدان و شۆڕش و ڕاپەڕین بە دژی داگیرکەر و ملهۆڕی و، هاتنەدەر لە ژێر نیری کۆلۆنیالیزم و چەوسانەوە و ئاسیمیلاسیۆن و ئیزولەکراندا.

  🔶 سەردەمانێک نەوڕۆژی کورد وەکوو سێکتەرەکانی دیکەی ژیانی کۆمەڵگای کوردەواری ، کەوتبووە بەر شەپۆلی  ئاسیمیلاسیۆنی داگیرکەرە مێژوو دزەکان و کرابوو بە بەشێک لە کولتووری قەومە کۆچەرەکانی سەردەست ، بەڵام نەورۆژی دزراو هیچ پێناسە و تایبەتمەندی و  ئەلەمێنتێکی قەومیی ئەوانی پێ نەبوو.
  نەوڕۆژ بەشێکی دانەبڕاوی کولتووری کورد و هەڵگری شوناس و تایبەتمەندیی نەتەوەیی کوردە ؛ مانیفێستی نەوڕۆژ ، دیرۆکی سەرهڵدان و بەرخودان و تێکۆشانی ڕۆڵە شوناسخوازەکانی وەلاتەکەمان  و خاوەن باکگراوەندێکی بەهێزی نەتەوەییمانە. قەومە کۆچەرە باڵادەستەکان زۆر هەوڵیان دا دەستی بەسەردابگرن، بەڵام نەوڕۆژ هەر لە  زایینگە و واری خۆی مایەوە و چونکە لە شوێنەزای خۆی مانا و واتای ڕاستینەی خۆی وەردەگرێ.

🔷 دەوڵەت و دامودەزگا سەرکووتکەرەکانی کۆلۆنیالیزمەکانی داگیرکەری نیشتمانی کوردان و یەک لەوان ڕێژیمی ئێران، بەشێوازی جۆراوجۆر خەریکی پیلانگێڕین بۆ لە بار بردنی و شێواندنی نەوڕۆژ.
  هەوڵ و تەقەلای ڕێژیمی داگیرکەری ئێران بۆ پێشگیری و لەمپەر خستنەبەردەم بەڕێوەچوونی نەوڕۆژ شکستی هێنا. بەڵام لە پیلانێگڕان نەوەستان و ئەو جار لە ئۆرمییەی کوردان ، بەهاندانی بەشێک لە پانتورکە خزمەتکارەکانی خۆیان گێرەشوێنییەکی شەعبان جەعفەری ئاسانەیان و مێتۆد فاشیستانەی لە ئۆرمییە ڕێکخست تا  بتوانن چەند ئامانجێکی ناحەزانە و گڵاوی خۆیان بپێکن:

١- پێکهێنانی ئەتموسفۆر و کەشێکی نالەبار لە ئۆرمییە بۆ ناسیونالیزمە شوناسخوازەکەی کوردانی ئەو دەڤەرە و بەتایبەتی کوردانی نێو باژاڕی ئۆرمییە.

٢- نانەوەی دووبەرەکی و ئاژاوە لە نێوان دوو نەتەوەی کورد و تورک و پێکهێنانی کەشێکی دوژمنکارانە لە نێوان ئەو دوو کۆمەڵگایەدا.( گیچەڵ هەڵایساندن)

٣- لە باربردنی ناسیونالیزمی کورد و تورک بە قازانجی ئێرانچێتی و، ئامانج و ستراتیژییە سەقەتەی ڕێژیمی داگیرکەری فەندەمێنتالی ئۆلی /قەومی ئێرانی ساختە.

٤- نەزۆک کردنی یەکگرتوویی کورد و تورک. ئەو یەکگرتووییە دەرئەنجامی شۆڕشی ژینا بوو کە لە نێوان نەتەوە ژێرچەپۆکەکانی کۆلۆنیکراوی ئێرانی دەسکرد دا بێچمی گرت و هاوسۆزییەکی کردەکیی لێکەوتەوە. یەکگرتوویی و هاودەنگی و هاوسۆزی نەتەوە کۆلۆنیکراوەکانی ئێرانی دەسکرد نزمیی قووڵایی ستراتیژیی ئێرانییە و بۆ ستراکچێری ئەولەهیی ڕێژیمی فەناتیست و فێندەمێنتالی ئۆلی و بەناو " تەواوییەتی عەرزیی" ئێرانی درۆینە ، بە گەف و هەڕەشە ئەژمار دەکرێ.
   🔶کۆلۆنیالیزمی دەسەڵاتداری ئێرانی دەیەوێ یەکگرتوویی نەتەوەکانی ژێردەستی ئێران هەڵوەشێنێ و ئەوان بە گژیەکدا بەرێ و دوژمنایەتی بخاتە نێوانیان . لەو چاخە هەستیارەدا پێویستە هێز و لایەن و ئێلیتی سیاسی و ڕووناکبیرانی دوو کۆمەڵگای کورد و تورک ئەرکی بەرپرسانەی خۆیان بۆ لەبار بردنی پیلانی ڕێژیمی تۆتالیتێری کۆلۆنیالیستیی ئێرانی وەئەستۆ بگرن و دەورێکی پۆزەتیڤ بگێڕن و ئاشتی و تەبایی و هاودەنگی و هاوسۆزیی نەتەوەکانی ئێران پتەوتر بکەن.

🔷 ئەو پانتورکانەی خۆیان لە پشت دەمامکی قازی پوورەکان شاردۆتەوە و فاشیست ڕەوشتانە باس له قڕکردنی کوردانی ئۆرمییە دەکەن ، کاسە لێسەکانی ڕێژیمێکن کە نەتەوەی ئەوانی ئاسیمیلە کردووە و بێ ناوەرۆک و بێ بەها کراون. نەوڕۆژی کوردانی ئۆرمییە خەونی فاشیستەکانی پانتورانیزمی  بەتاڵ کرد و ئیرادەی بەهێزی نەتەوەی کورد لە سەر پاراستنی زێد و خاک و شوناسی کوردانە خستە ڕوو. سەردەم و چاخی ئێستەی ئێمە ، دەورانی کۆتایی زێدەخوازییەکان و داگیرکارییەکان و قڕ کردن و ئاسیمیلاسیۆن و دیکتاتۆرییەت و ملهوڕییە و سەردەمی ناشتنی کۆلۆنیالیزمی پانتورانیزم و پان پارسیزم و پانعەرەبیسمە