دروشمە نوێیەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان؛ زمانی رزگاریی و شکستی نەتەوەسازیی ئێرانیی

پێش 3 هەفتە

دروشمە نوێیەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان؛ زمانی رزگاریی و شکستی نەتەوەسازیی ئێرانیی                     

🔸 پێشەکیی
سەرهەڵدانی کۆمەڵێک دروشمی پێکهاتەشکێنانە لە خۆپێشاندانەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، بابەتێکی سەرنج ڕاکێش و جێی ڕامانە.خاڵی دەستپێکی ئەو سەرھەڵدانە، رۆژی بەخاکسپاردنی ژینا لە گۆڕستانی ئایچیی سەقز بوو:"داگیرکەری ئێرانی، قاتڵی ژینامانی".هەر لەو قۆناغەدا، دروشمێکی تەواوکەری دیکەش سەریهەڵدا،«هەتا دەوڵەتمان نەبێ، هەر ئەوە بەشمان دەبێ».   لە رۆژانی رابردوودا، لە کاتی گوێزانەوەی تەرمی ژینگەپارێزانی شەهید بۆ سپاردن بە خاکی پیرۆز، ئەمجار لە سنەوە دروشمیەلی «داگیرکەری ئێرانی، قاتڵی رۆڵەمانی»و «ژین و ژینگەی کوردستان، سووتاوی دەستی ئێران»و«ھێزی سپای سەرمایە، تاوانبارە لەم کارە»ئەو دروشمانە بوون کە ڕوویان لە کۆی ستراکچێری دەوڵەت بوو. ئەوە گۆڕانێکی چۆنایەتییە لە تێگەیشتن و دنیابینی هەڵگرانی ئەو دروشمانە.ئەم دێڕانە تێدەکۆشن، پێوەندیی نێوان دروشم و ئایدۆلۆژیا و دیسکۆرسی هەڵگرانیان بدۆزێتەوە.                                     

🔹دروشم وەک ئەکتی ئایدۆلۆژیی-دیسکۆرسیی                                  

دروشمەکان رێکخستنی چڕی هەڵوێستی ئایدۆلۆژیکیین و روانگە و لێکدانەوە ئاڵۆزەکان سەبارەت بە جیهان لە چوارچێوەی کۆمەڵێک دەستەواژەدا کە ئاوێتەی هەست و سۆزن، هەڵدەبەستن.(Billing,1995:15)بەم پێیە دروشمەکان پێوەندییەکی راستەوخۆیان لەگەڵ ئایدۆلۆژیا، دیسکۆرس یان تێگەیشتنی هەڵگرانیان هەیە. دروشم ئەکتێکی زمانییە و زمان تێگەیشتنی مرۆڤ لە جیهان دادەڕێژێ. (حق شناس ١٣٨٧؛ ٩٢)هاوکات دروشمەکان لە ئامرازەکانی وەدیهێنان و بەهێزبوونی دیسکۆرسەکانن.( لاکا و موفە، ١٩٨٥: ١١٢) هەر دیسکۆرسێکیش تۆڕێک لە چەمک و نیشانە لە دەوری لۆژیکێکی مەعنایی تایبەت،پێکدەهێنێ. دروشمەکان دەربڕ و بەیانی ئەو سیستەمە مەعناییەن. ( تاجیک،١٣٩٠: ٥٢)بۆیە بەو پێوەندییەی لە نێوان دروشم و ئایدۆلۆژیا و دیسکۆرس و زمان‌دا هەیە، دەکرێ بڵێین دروشمە سیاسییەکان پێوەندییان بە تێگەیشتن لە کات و شوێن و پرس و دۆخ و ئاسۆوە هەیە و هەڵگرانی هەردروشمێک بە گوێرەی تێگەیشتنی خۆیان لەو چەمکانە، لە رێگای زمانەوە دروشمەکان دادەڕێژن و دەیانگوێزنەوە یان بڵاویان دەکەنەوە.گۆڕانکارییش لە لێکدانەوەی ئەو چەمکانە، گۆڕانکاریی لە دروشمەکانی  لێدەکەوێتەوە.                                               

♦️زمانی رزگاریی و شکستی پڕۆژەی نەتەوەسازیی  ئێرانیی 

   دروشمەکانی«داگیرکەری ئێرانی قاتڵی ژینا مانی»،«ھەتا دەوڵەتمان نەبێ، ھەر ئەوە بەشمان دەبێ»،«داگیرکەری ئێرانی قاتڵی رۆڵەمانی» و «ژین و ژینگەی کوردستان سووتاوی دەستی ئێران»، هەڵقوڵاوی ئایدۆلۆژیا، دنیابینی یان دیسکۆرسێکن کە لەودا، دەوڵەتی ئێران، وەک باڵاترین دامەزراوەی سیاسیی خۆماڵیی نابینێ بەڵکوو وەک دەسەڵاتێکی بێگانە بۆی دەڕوانێ کە هاوکات لەگەڵ رەهەندە سیاسیی، لەشکریی و ئاسایشییەکانی ئیستعمار و داگیرکەریی، ئاماژە بە ئیستعماری ژینگەیی و تێکدانی ئێکۆسیستەمی کوردستان دەکا.   ئەم دروشمانە کارەساتەکانی سەر ژین و ژینگەی کوردستان لەچاو ستراکچێرێکەوە دەبینن کە دەوڵەت-نەتەوەی ئێرانە و کۆماری ئیسلامیی بە شکڵ و بەڕێوەبەری ئەو ستراکچێرە دادەنێن.ئەو دروشمانە بەڕوونیی دەریدەخەن کە هەڵگرانیان شەرعییەت بۆ «دەوڵەت»قایل نیین و دەوڵەتی ئێران بە قەوارەیەکی مێژوویی بێگانە و داگیرکەر لە سەر کوردستان دەبینن.دیوی دیکەی ئەو دروشمانە بریتییە لە تێپەڕکردنی زێهنی هەڵگرانیان لە هەبوونی ناسنامەی ئێرانیی وەک بەشێک لە نەتەوەی ئێران و خۆپێناسەکردن وەک ئەندامی نەتەوەیەک کە لە دۆخی داگیرکراویی‌دایە.هەڵگرانی ئەو دروشمانە ئیتر کۆماری ئیسلامیی تەنیا وەک تووتالیتر و زۆردار و دژی دیموکراسی نابینن، بەڵکوو وەک بەڕێوەبەر و کارگێڕی قەوارە و نەزمێکی ئیستعماریی دەیناسن کە ھاوکات ھەموو ئەو تایبەتمەندی و ڕەفتارانەی ھەیە.ئەوان حەولدانی کۆماری ئیسلامیی بۆ لەناوبردنی ژینگەی کوردستان بە« سوء مدیریت» نازانن، بەڵکوو بە بەشێک لە پڕۆژەی کلۆنیالیستیی دەوڵەت بۆ لە ناوبردنی ژینگەی نەتەوەیەک حەساوی دەکەن. ژینگەی نەتەوەیەک بەشێک لە مێژوو و ناسنامە و بیرەوەرییەکانی ئەو نەتەوەیە.ئاکامی لۆژیکیی ئەو بیر و تێگەیشتنە، بۆ ئەو راستییە سەردەکێشێ کە گۆڕانکاریی لە دەستەی کارگێڕیی دەوڵەت واتە حکوومەت،لە جێدا یەکسان نییە بە چارەسەری پرسی کوردستان، بەڵکوو گۆڕان لە دەوڵەت کە دوو رەگەزی سەرەکیی بریتییە لە فرە نەتەوەیی بوونی جوغرافیای بەر کۆنترۆڵی و داننان بە مافی دیارییکردنی چارەنووسی سیاسیی ئەو نەتەوانە،دەبنە دەستپێکی چارەسەریی.                              ⭕️ کۆبەند
دروشمە تازەکانی ئەم قۆناغەی خۆپێشاندانەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان،بەرهەمی گۆڕانکاریی لە بیرو تێگەیشتن و گەشەی ناسیۆنالیزمی کوردستانیی و دیسکۆرسی نەتەوە تەوەریی و باوەڕ بە سەربەخۆیی و دەوڵەت وەک چارەسەری بنەڕەتییە.کامانە پارتی سیاسیی و کامانە تاک و پۆلی ڕۆشنبیران یان سەربەخۆکان پێشەنگ و پاڵپشتی دروشمەکانی ئەم قۆناغەن؛ کامانە حیزب و تاک و کۆڕی ڕۆشنبیران لەمپەڕ دەبن و کامانەیان «غەش» دەکەن؛ لە speech act و پڕۆژە و ھەنگاوەکان دا، ڕەنگ دەداتەوە و خۆ دەنوێنێ.

حسەین یەزدانپەنا
 گەلاوێژی٢٧٢٥ک
٣٠جوولای ٢٠٢٥ز

----------—
سەرچاوەکان
Billing, M. (1995) Banl Nationalism. London: Sage publications.‏ Laclan, E. and mouffe,C (1985) Hegemony and Socialist strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Versoتاجیک، نصرت اللە ١٣٩٠، گفتمان و سیاست، تهران: انتشارات قومس.حقشناس، علی محمد، مبانی زبان شناسی،تھران:انتشارات سمت.