سەفەرت خێر بوو، ئەرمەنی لامەسەو!

26/01/2022

سەفەرت خێر بوو، ئەرمەنی لامەسەو!
زندەیاد[پەرتۆ کرماشانی] یەکێگ لەو کەسەیلە بی ک پشت [شامی کرماشانی]، تۊیەنست شعر کلاسیک کوردیی کرماشان-ئیلام، کوردستانی‌ترەو بکێد و بەشێگ لە دەرەتان شعر ئی ناوچەیلە وە سەرجەم کوردستان بناسنێت. پشت شیفت-پارادایم زوان شعر کوردی گوورانی وە زوان کوردی ناوچەیی ئیلامی و کرماشانی، شعر پەرتۆ تۊیەنست زوان شعری شاریێگ(کرماشان) وەدی بارێد ک دەرکەفتەی زوان ناونجیێ بوود ک لە دریژەی پانسەد ساڵە لەی شارە وەدی هاتێیە. تایبەتمەندی ئی زوان شعریە، سادەیی و ئمڕووکەیی و کۆمەڵایەتی‌ بۊنێیە. هەر چەند پەرتۆیش لە کێشەی ئاسیملاسیۆن لە دۊر نەۊیە و هاتێ زوان ڕووژانەیشێ فارسی کرماشانی بۊد و فرەترین شعرەیلێ وە زوان فارسی بۊن، وەڵام تۊیەنست ناوەڕووکێگ کۆمەڵایەتی و شوناسی وەدی بارێد تا "کوردبۊن" لە کرماشان لە ڕێ شعرەیل پەرتۆ ڕەنگ و دەنگ فرەترێ بگرێ و ڕووح لە ناوێ لە بان شاپەڕ خێاڵ باڵەو بگرێ.
کرماشان لە ناو شعر پەرتۆ داڵ گرنگێگە و نیشتمان دوستی لە ناوێ ڕەنگ قۊلێ دێرێ وەجوورێ ک وەجی هیشتنێ وە ناوەجی زانێ و ئۊشێد:
شار کرماشان دیار عشقه خاپۊری نەکەین
خەڕگ کوورە بنیشم، خاکم و ئاوم هەر یەسە
پەیوەندی کرماشان جوور یەی گەورە شار کوردی و ناوەند پەڕەی شوناس کوردی وەگەرد ئەو دۊیای کوردستان لە لای پەرتۆ پرس بایخدار و هاوچارەنۊسێگە، وەجوورێ ک ئۊشێد:
م کرماشانی، تۆ کورد بانە
وەیەک دۊریم، دۊری دەردمانە
م وەبان پەڕاو تۆ وە ئاربابا
ئەڕا یەکتر ئاگرێ واکەیم شەوانە
بەشێگ‌تر لە ناوەڕووک شعر پەرتۆ بابەتەیلە ک لە ژیان واقعی کۆمەڵگا ڕەنگەو دەن، جوور یەکسانی و زوڵم‌زێزی و ڕێزگرتن لە باوەڕیل یەکترەکی. پەرتۆ ئۊشێد:
هەم پەڕ و باڵم بەسانە و هەم دەمم دۊڕاننە
تا م بووم و حەرف حەق نەۊشم، جواوم هەر یەسە
یا
پەرتۆ ئەر ئاوارەم و باوان خراو و دەروەدەر
ئۊشم ئی زوڵمە نەمینێ، ناحساوم هەر یەسە
یا
هەرگز نە لە کەس ڕەنجیە، نە کەس لە خوەی ڕه‌نجانێیە
ئەڕ دەیریە، ئەر کافرە، مەردم یە دین پەرتۆە
پەرتۆ دوماین نەوە لە شاعرەیل کلاسیک‌ئۊش کرماشان بی ک هەم پا لە ناو سونەت داشت و هەم مودڕنیتە و دەوران پاش مودڕنیزم دەرک کرد و هەم غەزەلەیلێ ئامیتە وە ئەوین و حه‌ق‌خوازی و پرس ژیان کۆمەڵایەتی سەردەم خوەی بۊ.
وەداخەو ئمڕوو مامۆستا پەرتۆ لە تەمەن ۹۱ ساڵی چەو لە جهان بەسا و هووگرەیلێ چەو ئەسرین و دڵخەمبار کرد. یادێ و ڕێ داناییێ پڕ ڕێوار.