ناسیۆنالیزم

04/06/2022

جوامێر شادی 

لە دونیای ئەمڕۆدا رۆژانە هەواڵی ناخۆش هەیە سەبارەت بە ستەم، شەڕ، ژینۆساید، ئەنفال، نەژادپەرەستی، شەڕی نابەرانبەر، بەرانبەر زۆربەی نەتەوەکان بە تایبەت نەتەوەبندەستەکان وەکوو کورد. لە بەرانبەریش دا باس لە بەرخۆدان و فیداکاری نەتەوە زوڵم لێ کراوەکان هەیە بۆ پاراستنی شوناس و ناسنامەی نەتەوەییان.
هەردوولا[زاڵم و زوڵم لێکراو] بە ئەفکاری میللی گەرایانە شەڕ و بەرخۆدان ئەکەن، یەکیان بە ناحەق و ئەوەی دیکەیان بە حەق...
شەڕ بە ناحەق بۆ زێدەرۆیی و دەسەڵات، بە ناوی ئاوەدان کردنەوە و دژی تیرۆر، بەڵام لە واقع دا بە ئێمپریالیسم و ئێستعیمار و داگیرکاری؛ بەرخۆدانی بە حەق لە پێناو پاراستنی نەتەوە لە توانەوە و ناسنامەی نەتەوەیی بە فیداکاری و قوربانی دان...
لاوازیی ناسیۆنالیزمی نەتەوەیی کورد بە تایبەت لە رۆژهەڵاتی کوردستان و توانەوەی لە ناسیۆنالیزمی داگیرکەردا بووەتە هۆکاری نەبوونی یەکڕیزیی ناوخۆ و شەڕ و دەستێوەردانی دەرەکی و ستەم لە هەمبەر ئەم نەتەوە بێ دەوڵەتە.
لە ئەساس دا ناسیۆنالیزم و ناسنامەی نەتەوەیی هەموو خاڵەکانی ئایین، مێژوو، کەلتوور و زمان  دەگرێتەوە.
پێناسەکردنی دەوڵەت نەتەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست‌ و لە دەوڵەتە داگیرکەرەکانی کوردستان جیاوازە لەو پێناسەیەی کە لەزۆربەی وڵاتانی دونیا هەیە. دەوڵەت نەتەوە بۆ دەوڵەتە داگیرکەرەکانی کوردستان بریتییە لە جوگرافیایەکی داگیرکراوی  بەزۆر پێکەوە لکێندراو، ئایین، کەلتوور و زمانێکی داسەپاو و مێژووێکی ساختە و دروستکراو.
لە هەر چوار دەوڵەتی داگیرکەری کوردستاندا لەوانەیە جیاوازیی هەبێت لە تێگەیشتنی ناسیۆنالیزم، بەو جۆرەی کە خەڵک شانازیی بکەن بە مێژووی ساختەی ئەو دەوڵەتانە و بەو زمان و کلتوورەی زاڵ و باڵادەستە؛ و دژی ناسیۆنالیزمی ئەو نەتەوانە بن کە ئەوان حاشای لێ دەکەن و بە نەبوو دایدەنێن. لەم جۆرەدا ئەوان بە نەتەوە پەرەست پێناسە دەکرێن و دژی پارچە پارچە بوونی سنووری جوغرافیی وڵاتەکەیانن...
ناسیۆنالیزم سەرەتا لە سەدەی 15ی زایینی سەری هەڵدا و پایە ئەساسییەکانی میللەت لە سەر زمان و ئایین و نەژاد دانران، بەڵام دواتر لە بەر نەبوونی یەکڕیزیی ئایینی و ئەدیانی جیاواز، دابەشکاری دەستی پێکرد و ئەساسی میللەت بوو بە نەژاد و جوغرافیای میللەتان دەستی کرد بە دابەشکاری و وڵاتانی وەکوو ئەڵمان و فەرانسە و ئۆتریش و رۆمانیا و... دامەزران.
زۆری نەکێشا کە شەڕی جیهانیی یەکەم دەستی پێکرد و هێندێک گۆڕانکاری لە بنەمای ئەساسیی ناسیۆنالیزم رووی دا و بوو بە هۆکاری هەڵگیرسانی شەڕی جیهانیی دووهەم لەسەر نەژاد پەرەستی و واژەی خودی و غەیریخودی بوو بە یەکێک لە خاڵە سەرەکییەکانی ناسیۆنالیزم لە وڵاتان کە ئێران و عێراق و توورکیا و سووریا بوون پەیڕەوی ئەو جۆرە ئایدۆلۆژیایە...
لە ئێران ناسۆنالیزمی نەتەوەیی پەرەی سەند بە جۆرێک کە فارس خۆی بە نەتەوەی سەردەست دەناسێ و خودە و نەتەوەکانی تری ئێران غەیر خودین و بێبەشن لە هەموو مافە شارۆمەندی و مافە نەتەوەییەکانیان .
نەتەوەی تازە دامەزراوی فارس کە مێژووی ساختەی خۆی لە تەحریفی مێژووی نەتەوەکانی تر ساز کردووە و پەیڕەوی بیری قارەمان سازی و ئاسمیلەکردن و دیکتاتۆریەتە،مێژووی خۆی بە پاکی و شانازی و قارەمانییەت پێناسە دەکات و نەتەوەکانی تر[غەیرە خۆدی]خاوەن مێژووێکی پر لە نەنگ و شەرمەزارین.
لێرە دا کورتە باسێکمان کرد لەسەر ناسیۆنالیزم و رۆڵی ئەو دەوڵەتە داگیرکەرانەی کوردستانیان داگیر کردووە؛ بۆیە کورد دەبێ بە جوانیی لە مێژووی راستەقینەی خۆی و شۆڕشە یەک لە دوای یەکەکانی و بەرخۆدانە بە حەقەکانی خۆی تێبگات و پەیڕەوی ناسیۆنالیزمی نەتەوەیی بێت و بزانێت کە نەتەوەیێک کە خاوەن مێژوو و شانازی و حەماسە و فیداکاری و جوغرافیای دیاری کراو و راستەقینەی خۆی بێت و زمانێکی هاوبەشی هەبێت دەتوانێ ببێ بە وڵاتێکی سەربەخۆ و ئازاد و خاوەن سەروەری...
لە دوای کۆماری کوردستانەوە ئەحزابی کوردی لە رۆژهەڵاتی کوردستان، لەژێر کاریگەری ئاسمیلاسیۆن و تەحریفی مێژوو و  ئایدۆلۆژیای ئێرانچیێتی و خەباتی چینایەتی و چەپ گەرایانە رێگای رزگاری و تێگەیشتن لە خەباتی چەند سەد ساڵەی رۆژهەڵاتی کوردستانیان تاریک کرد.
لە ساڵی 1991بەو لاوە بە لەدایکبوونی pak بیری چەپ گەرایانە و ئێرانچیێتی کەم رەنگ بووەوە و خەڵکی رۆژهەڵات لە مانای راستەقینەی نەتەوە و بەرژەوەندی نەتەوەیی و ناسیۆنالیزم تێگەیشتن.  Pak بوو بە چرای رووناکیی نەتەوەیێکی بێ دەوڵەت کە بەردەوامە لە خەبات بۆ گەیشتن بە مافی رەوا و چارەنووسی سیاسی خۆی و دامەزراندنی دەوڵەتی کوردستان.